Học sâu phát hiện mục tiêu gen và thuốc tiềm năng làm chậm lão hóa não
Một nghiên cứu mới công bố trên Science Advances đã phân tích dữ liệu MRI từ UK Biobank và xác định được bảy gen có liên quan đến quá trình lão hóa nhanh của não. Đáng chú ý, nhóm nghiên cứu cũng phát hiện 13 loại thuốc hiện có có thể tác động đến các gen này, mở ra cơ hội tiềm năng trong việc làm chậm suy giảm nhận thức.
Làm chậm quá trình lão hóa được xem là một chiến lược quan trọng giúp phòng ngừa nhiều bệnh liên quan đến tuổi tác và kéo dài tuổi thọ. Các nghiên cứu trước đây cho thấy chỉ cần trì hoãn lão hóa 2% cũng có thể giúp hệ thống y tế toàn cầu tiết kiệm tới 7,1 nghìn tỷ USD trong vòng chưa đầy 50 năm.
Ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy tốc độ lão hóa của não có ảnh hưởng lớn đến toàn bộ quá trình lão hóa của cơ thể. Suy giảm chức năng não không chỉ làm tăng nguy cơ mắc các bệnh thoái hóa thần kinh mà còn tác động tiêu cực đến sức khỏe thể chất và tinh thần. Những phát hiện từ nghiên cứu này có thể mở ra hướng đi mới cho các liệu pháp can thiệp nhằm kéo dài tuổi thọ và cải thiện chất lượng sống.
Trong những năm gần đây, ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy mô hình lão hóa não có ảnh hưởng đáng kể đến quá trình lão hóa chung của con người. Não bộ không chỉ quyết định nguy cơ mắc các bệnh thoái hóa thần kinh mà còn tác động đến cả sức khỏe thể chất và nhận thức theo thời gian.
Một thông số quan trọng trong nghiên cứu về sức khỏe não bộ là khoảng cách tuổi não (BAG - Brain Age Gap), thể hiện sự chênh lệch giữa tuổi não sinh học ước tính và tuổi thực tế của một người. Nói cách khác, BAG cho biết mức độ não bộ của một người già đi nhanh hay chậm so với tuổi thực tế của họ, dựa trên hình ảnh MRI hoặc các phương pháp đo tuổi não khác.
BAG không chỉ là một chỉ số quan trọng mà còn được xem là chỉ dấu sinh học đáng tin cậy trong nghiên cứu về sức khỏe não bộ. Chỉ số BAG lớn hơn thường xuất hiện ở những người mắc các rối loạn thần kinh như Alzheimer, mất myelin hoặc tâm thần phân liệt, đồng thời có liên quan đến điểm số thấp hơn trong các bài kiểm tra nhận thức.
Mặc dù tác động của BAG đã được nghiên cứu rộng rãi, nhưng việc xác định các yếu tố thúc đẩy quá trình lão hóa não vẫn còn nhiều thách thức. Các nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong việc định hình tốc độ lão hóa của não bộ.
13 loại thuốc và chất bổ sung đích chống lại các gen lão hóa não. Nguồn: Science Advances (2025).
Mô hình 3D-ViT đã chứng minh khả năng dự đoán chính xác độ tuổi sinh học của não bằng cách phân tích các dấu hiệu quan trọng từ ảnh chụp MRI. Để xác định các vùng não có ảnh hưởng nhất đến quá trình ước tính độ tuổi não, các nhà nghiên cứu đã sử dụng kỹ thuật phân tích bản đồ nổi bật để xác định các khu vực vùng não quan trọng nhất liên quan đến quá trình lão hóa.
Kết quả nghiên cứu cho thấy hai vùng não đóng vai trò then chốt là: nhân thấu kính (liên quan đến nhận thức, sự chú ý và trí nhớ làm việc) và chi sau của bao trong (kết nối các phần của não với vỏ não, nơi xử lý tư duy, trí nhớ và học tập).
Dựa trên sự kết hợp giữa dữ liệu về các vùng não liên quan đến lão hóa, các mục tiêu gen cụ thể và dữ liệu thử nghiệm lâm sàng hiện có, các nhà nghiên cứu đã xác định được 13 loại thuốc và chất bổ sung tiềm năng có thể tái sử dụng để làm chậm quá trình lão hóa não. Trong số đó có hydrocortisone, testosterone, diclofenac và metformin.
Nghiên cứu cũng nhấn mạnh rằng nền tảng di truyền của quá trình lão hóa được phát hiện trong nghiên cứu này có thể mở ra cơ hội phát triển các loại thuốc mới nhằm trì hoãn sự lão hóa não và cải thiện sức khỏe tổng thể. Tuy nhiên, do kết quả nghiên cứu được rút ra từ một nhóm dân số thuộc một khu vực cụ thể nên cần có thêm các nghiên cứu trên nhiều nhóm dân số khác nhau để đánh giá tính phổ quát của những phát hiện này.
https://vista.gov.vn/vi/news/khoa-hoc-y-duoc/hoc-sau-phat-hien-muc-tieu-gen-va-thuoc-tiem-nang-lam-cham-lao-hoa-nao-11166.html
