Nghiên cứu khai thác nguồn dữ liệu từ điện thoại di động phục vụ thống kê di cư ở Việt Nam
Trong lịch sử hình thành và phát triển của điện thoại ngày nay, thời kỳ đầu điện thoại cố định ở một địa điểm và chỉ thực hiện một chức năng duy nhất nghe gọi. Về sau, điện thoại được cải tiến di chuyển dễ dàng mang theo người, chức năng của điện thoại cũng được mở rộng hơn có thể nhắn tin (SMS). Cho đến nay, điện thoại đã được cải tiến vượt trội (điện thoại thông minh). Ngoài các chức năng của điện thoại truyền thống, thì chúng còn có khả năng làm việc như một máy tính xử lý dữ liệu khối lượng lớn, và tạo ra dữ liệu có giá trị được lưu trữ. Những dữ liệu đó có ý nghĩa giúp chúng ta thống kê, hiểu biết rõ hơn về sự di chuyển của người dùng điện thoại, và rộng hơn là dự đoán được sự chuyển dịch quy mô dân số trong tương lai.
Hơn nữa, trong những năm gần đây nguồn CDR (dữ liệu chi tiết - hồ sơ trao đổi dữ liệu trong mạng di động) là một trong những nguồn dữ liệu lớn với nhiều tiềm năng để sử dụng trong thống kê chính thức và kỳ vọng CDR có thể lấp đầy các khoảng trống dữ liệu trong lĩnh vực thống kê nói chung và thống kê di cư nói riêng. Cùng với sự phát triển của cuộc Cách mạng 4.0, việc ứng dụng và khai thác nguồn dữ liệu từ điện thoại di động vào hoạt động thống kê nhà nước đang là xu hướng tất yếu trong khoa học thống kê hiện đại. Thực tế cho thấy, CDR đã và đang đem lại nhiều tiềm năng to lớn đối với thống kê nhà nước. Những ứng dụng khai thác từ nguồn dữ liệu từ điện thoại di động để sản xuất số liệu thống kê sẽ kịp thời hơn và giải quyết được nhiều vấn đề liên quan hơn so với nguồn dữ liệu điều tra thống kê, như: giảm thiểu gánh nặng về thu thập thông tin, đặc biệt là gánh nặng điều tra thu thập thông tin đối với người trả lời, khả năng đáp ứng nhu cầu thông tin của người sử dụng. Từ thực tế trên, nhóm nghiên cứu của KS. Nguyễn Công Hoan tại Viện Khoa học thống kê đã thực hiện đề tài “Nghiên cứu khai thác nguồn dữ liệu từ điện thoại di động phục vụ thống kê di cư ở Việt Nam” từ năm 2020 đến năm 2021.
Mục tiêu của đề tài là tính toán chỉ tiêu thống kê di cư nội địa tại Việt Nam với nguồn dữ liệu từ CDR và thử nghiệm tính di cư cho thành phố Hà Nội.
Trong quá trình nghiên cứu, đề tài có tham khảo kinh nghiệm sử dụng CDR của các cơ quan thống kê quốc gia Namibia, Indonesia và một số quốc gia khác, cũng như khai thác dữ liệu từ các nguồn dữ liệu do Cục Viễn thông - Bộ Thông tin truyền thông và các nhà Mạng tại Việt Nam hỗ trợ cung cấp.
Bên cạnh đó, nhóm nghiên cứu đã thiết kế được chương trình ISS_Spatial xử lý dữ liệu từ điện thoại di động về thông tin vị trí các thuê bao. Tuy nhiên, nghiên cứu vẫn còn một số hạn chế nhất định: do việc quản lý cơ sở hạ tầng hoạt động của các trạm BTS ở Việt Nam phân bố theo nhu cầu sử dụng dịch vụ viễn thông ở từng khu vực và do các nhà mạng quản lý, mà không phân theo đơn vị hành chính, khu vực thành thị, nông thôn. Vì thế, có những khu vực nông thôn, không có cơ sở hạ tầng viễn thông không thể khai thác được CDR để phục vụ cho thống kê di cư phân tổ thành thị, nông thôn, hay như phân tổ theo giới tính và độ tuổi. Do đó, chỉ tiêu thống kê di cư nội địa được tính từ nguồn CDR chưa đủ để có thể phản ánh đại diện được cho khu vực thành thị và nông thôn, hoặc giới tính và độ tuổi.
Các tác giả kiến nghị cần thiết phải đưa kết quả nghiên cứu vào sử dụng; nghiên cứu hoàn thiện môi trường pháp lý sử dụng big data nói chung và dữ liệu từ điện thoại di động nói riêng trong thống kê nhà nước; tiếp tục nghiên cứu khai thác nguồn CDR trong công tác thống kê nhà nước.
Kết quả của đề tài có thể cung cấp cho các cơ quan quản lý nhà nước về lĩnh vực hoạt động viễn thông của các Bộ, ngành thêm một kênh thông tin để giám sát được mối quan hệ về tình hình di cư ở các tỉnh, thành phố và nhu cầu về sử dụng dịch vụ viễn thông. Từ đó, giúp các cơ quan quản lý nhà nước về lĩnh vực viễn thông chủ động hơn trong việc xây dựng kế hoạch phát triển hạ tầng công nghệ thông tin, đáp ứng nhu cầu sử dụng dịch vụ viễn thông của người dân các tỉnh trong đó bao gồm cả đối tượng di cư.
Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu (mã số 20617/2022) tại Cục Thông tin Thống kê.
https://vista.gov.vn/vi/news/ket-qua-nghien-cuu-trien-khai/nghien-cuu-khai-thac-nguon-du-lieu-tu-dien-thoai-di-dong-phuc-vu-thong-ke-di-cu-o-viet-nam-11062.html
