Giải pháp an toàn trước nguy cơ thiên tai địa chất sau mưa lũ
Các nhà khoa học đã đưa ra những cảnh báo về các mối đe dọa địa chất có thể xảy ra sau các trận mưa lũ kéo dài. Những hiện tượng như sạt lở đất và lũ quét thường tàn phá nặng nề các khu vực miền núi của Việt Nam. Mặc dù hiện nay có nhiều công nghệ và phương pháp cảnh báo sớm đã được triển khai, nhưng quy mô của các ứng dụng này vẫn còn hẹp, chưa thể bao quát hết được tất cả các khu vực có nguy cơ cao. Do đó, việc quy hoạch không gian sống an toàn vẫn được xem là một trong những giải pháp hiệu quả và kinh tế nhất để giảm thiểu thiệt hại.
Hằng năm, vào mùa mưa, các tỉnh miền núi phía Bắc như Lào Cai, Yên Bái, Sơn La và Lai Châu thường xuyên hứng chịu những hậu quả nặng nề từ các hiện tượng thiên tai địa chất. Theo PGS.TS. Trần Tuấn Anh, những khu vực này có đặc điểm địa chất đặc biệt với lớp đá cổ bị phong hóa mạnh, khi gặp điều kiện mưa lớn kéo dài, các lớp đất dễ bị suy yếu và dẫn đến sạt lở. Đặc biệt, mùa hè năm 2024 miền Bắc đã trải qua đợt nắng nóng kéo dài, làm cấu trúc đất bị phá hủy, tạo điều kiện thuận lợi cho các hiện tượng sạt lở đất xảy ra sau các trận mưa bão. Hiện tượng này càng trở nên nghiêm trọng hơn khi có các mái dốc cao, nơi khối lượng đất lớn bị đổ sụp, gây nguy hiểm trực tiếp đến các khu dân cư.
Ngoài sạt lở đất, lũ quét cũng là một mối đe dọa lớn trong mùa mưa lũ. Đặc điểm của lũ quét là xuất hiện đột ngột và tàn phá dữ dội, với thời gian diễn ra ngắn nhưng hậu quả gây ra thì vô cùng nghiêm trọng. Khi mưa lớn kéo dài, đất đá và các vật liệu lỏng lẻo từ sườn núi bị cuốn trôi, tạo ra các dòng chảy mạnh mẽ, cuốn theo mọi thứ trên đường đi của nó.
Mặc dù các nhà khoa học đã phát triển nhiều phương pháp để cảnh báo sớm những thảm họa này, nhưng việc áp dụng chúng trên diện rộng vẫn còn nhiều hạn chế. Các thiết bị quan trắc tự động có thể theo dõi sự dịch chuyển của đất đá trên các sườn núi, nhưng do thiếu nguồn lực và kinh phí, việc triển khai các hệ thống cảnh báo trên toàn bộ khu vực miền núi vẫn chưa khả thi. Bên cạnh đó, nhiều khu vực miền núi không có kết nối điện thoại di động hoặc internet, gây khó khăn cho việc truyền tín hiệu cảnh báo.
Một giải pháp đơn giản hơn mà các nhà khoa học khuyến cáo người dân là quan sát các dấu hiệu như khe nứt xuất hiện trên các mái dốc hoặc nước đục chảy từ thân mái dốc. Đây là những dấu hiệu rõ ràng cho thấy nguy cơ sạt lở sắp xảy ra và người dân cần nhanh chóng di dời khỏi các khu vực nguy hiểm.
Trong khi đó, lũ quét, do tính chất xảy ra nhanh và bất ngờ, vẫn là một thách thức lớn đối với công tác dự báo. Tuy nhiên, các nhà khoa học khuyến cáo người dân có thể nhận biết nguy cơ lũ quét bằng cách theo dõi mực nước suối. Nếu mực nước suối đột ngột cạn hoặc nước trở nên đục bất thường, đó có thể là dấu hiệu lũ quét sắp xảy ra và cần phải di chuyển ngay lập tức.
Việc lập bản đồ cảnh báo thiên tai đã được các cơ quan chức năng và các nhà khoa học triển khai nhằm đánh giá nguy cơ thiên tai tại các khu vực khác nhau. Các bản đồ này giúp nhận diện những vùng có nguy cơ cao xảy ra thiên tai, nhưng hiện vẫn chưa thể xác định chính xác thời gian xảy ra các sự kiện thiên tai.
Ngoài ra, việc quy hoạch các khu dân cư tránh xa các khu vực có nguy cơ sạt lở và lũ quét là một giải pháp quan trọng. Cần xây dựng các khu dân cư tại các vị trí an toàn, tránh những nơi có dòng chảy trực tiếp vào khu dân cư hoặc gần các mái dốc không ổn định. Nếu bắt buộc phải xây dựng gần những khu vực nguy hiểm, việc gia cố bằng tường chắn và lắp đặt hệ thống cảnh báo sớm là cần thiết.
Kết luận, để giảm thiểu thiệt hại do thiên tai địa chất, việc phát triển các hệ thống cảnh báo sớm và quy hoạch không gian sống an toàn là rất quan trọng. Các nhà khoa học và chính quyền địa phương cần phối hợp chặt chẽ để xây dựng các giải pháp phòng tránh thiên tai một cách hiệu quả, đồng thời nâng cao nhận thức của người dân về các dấu hiệu nguy hiểm và các biện pháp ứng phó kịp thời.
