Đánh giá rủi ro sử dụng thuốc bảo vệ thực vật thông qua chỉ số tác động môi trường trong canh tác chanh dây tại tỉnh Đắk Nông và đề xuất giải pháp quản lý phù hợp
Tỉnh Đắk Nông hiện đang tăng cường diện tích trồng cây ăn quả với kế hoạch đạt 18.500 ha vào năm 2030 để đạt sản lượng 288.000 tấn. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) cũng đang gia tăng, đặc biệt tại huyện Đắk R’Lấp, gây lo ngại về tác động tiêu cực cho sức khỏe con người và ảnh hưởng đến môi trường. Điều này đòi hỏi kiểm soát chặt chẽ việc sử dụng thuốc BVTV tại địa phương này để đảm bảo an toàn cho môi trường đất.
Chỉ số tác động môi trường (EIQ) là một công cụ đo lường do Đại học Cornell phát triển để đánh giá tác động môi trường của các sản phẩm thuốc trừ sâu khác nhau. Chỉ số EIQ đã được sử dụng rộng rãi ở nhiều nước, trong đó có Việt Nam nhưng ứng dụng chủ yếu tập trung vào rau quả, cây chè, lúa, và một số loại trái cây như xoài và cam. Tuy nhiên, phương pháp này chưa được nghiên cứu và áp dụng rộng rãi cho chanh dây, đặc biệt tại khu vực nghiên cứu.
Nhằm đánh giá rủi ro sử dụng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) trong canh tác chanh dây tại huyện Đắk R’Lấp, tỉnh Đắk Nông, ông Nguyễn Trịnh Trọng và nhóm nghiên cứu tại Viện Khoa học Ứng dụng HUTECH đã thực hiện nghiên cứu: “Đánh giá rủi ro sử dụng thuốc bảo vệ thực vật thông qua chỉ số tác động môi trường (EIQ) trong canh tác chanh dây tại huyện Đắk R’lấp, tỉnh Đắk Nông và đề xuất giải pháp quản lý phù hợp”. Kết quả nghiên cứu sẽ giúp nông dân canh tác chanh dây có thể chọn lựa các loại thuốc BVTV có tác động môi trường thấp hơn để giảm thiểu rủi ro cho môi trường và sức khỏe con người.
Nhóm nghiên cứu đã tiến hành khảo sát 38 hộ trồng chanh dây tại 4 địa phương thuộc huyện Đắk R’Lấp, tỉnh Đắk Nông. Có 22 loại thuốc BVTV khác nhau được sử dụng tại địa bàn nghiên cứu, trong đó có 1 loại thuốc TRICEL 48EC có chứa thành phần Chlorpyrifos ethyl được cấp sử dụng tại Việt Nam từ 12/02/2021. Nhóm thuốc có chỉ số EIQ lý thuyết nằm trong khoảng từ 5,9 - 47,0 chiếm tỷ lệ lớn nhất (76,9 - 85,8%). Thuốc BVTV có chỉ số EIQ lý thuyết thấp nhất là thuốc MATAXYL 500WP có giá trị EIQ lý thuyết là 13,17. Loại thuốc BVTV có giá trị EIQ lý thuyết cao nhất là AMISUPERTOP 500WP với giá trị EIQ lý thuyết là 84,15. Chỉ số EIQ đồng ruộng trung bình dao động từ 86,7 - 115,7% và có 53,8 - 78,6% số hộ được khảo sát có chỉ số EIQ đồng ruộng nằm trong ngưỡng an toàn (EIQ đồng ruộng < 150).
Từ những kết quả này, để giảm thiểu rủi ro thuốc BVTV (giảm giá trị EIQ), cần thiết phải thực hiện một số giải pháp sau: (1) Hướng dẫn cụ thể người dân tính toán EIQ và biên soạn cẩm nang tính toán EIQ cho nông dân thực hiện. Trên cơ sở EIQ lý thuyết đã có, các cơ quan quản lý lập danh mục tra cứu để nông dân có thể áp dụng vào việc lựa chọn các loại thuốc BVTV để trừ được sâu bệnh và giảm thiểu được rủi ro cho con người và hệ sinh thái; (2) Phổ biến kết quả tính EIQ đến người dân để người dân nắm thông tin và lựa chọn được các loại thuốc BVTV phù hợp và có giá trị EIQ thấp nhằm giảm thiểu rủi ro; (3) Cần thường xuyên rà soát các loại thuốc BVTV đã cấp sử dụng trong sản xuất nông nghiệp tại Việt Nam.
