Kỹ thuật đo đạc thẩm định lượng phát thải trong sản xuất lúa gắn với tăng trưởng xanh
Hệ thống đo đạc - báo cáo - thẩm định các giải pháp giảm phát thải (MRV) trong sản xuất lúa có vai trò quan trọng là cơ sở để cấp tín chỉ các bon cho các diện tích đã áp dụng quy trình canh tác lúa phát thải thấp. Hướng tới thị trường tín chỉ các bon trong và ngoài nước, góp phần tăng thu nhập cho bà con nông dân và nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm lúa gạo.
Hệ thống MRV là các bước về mặt kỹ thuật và quy trình để đo đếm, báo cáo, thẩm định lượng phát thải khí nhà kính.
Hệ thống MRV là các bước về mặt kỹ thuật và quy trình để đo đếm, báo cáo, thẩm định lượng phát thải khí nhà kính. Đây là cơ sở để cấp tín chỉ các bon cho các diện tích đã áp dụng quy trình canh tác lúa phát thải thấp. Hướng tới thị trường tín chỉ các bon trong và ngoài nước, góp phần tăng thu nhập cho bà con nông dân và nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm lúa gạo.
Để xây dựng được khung kế hoạch phương pháp MRV, thời gian qua Bộ NN&PTNT đã giao cho các đơn vị trực thuộc, trọng tâm là Viện Môi trường Nông nghiệp phối hợp với Cục Trồng trọt nghiên cứu, lập kế hoạch. Đồng thời, tham khảo ý kiến từ nhiều chuyên gia trong nước và quốc tế. Từ đó, thống nhất quy tắc triển khai và tiếp tục lấy ý kiến hoàn thiện, trước khi làm việc chính thức với Quỹ Tài chính các bon chuyển đổi (TCAF).Theo đó, các hoạt động giảm phát thải hợp lệ trong phương pháp MRV của Bộ NN&PTNT và TCAF dựa trên nhiều yếu tố: Thời vụ và các giai đoạn sinh trưởng của cây lúa; lúa không ngập nước đến hơn 180 ngày hoặc dưới 180 ngày trước vụ; ngập nước đến hơn 30 ngày trước vụ; rút nước giữa vụ 1 lần, tưới ướt khô xen kẽ để rút nước nhiều lần; vùi rơm rạ tươi trong vòng 30 ngày trước vụ.
Dự kiến, tại cơ sở sẽ có các đội đo đạc báo cáo, phạm vị dưới 50ha/người. Đội có nhiệm vụ nhập thông tin ban đầu, các công nghệ áp dụng, đo đạc lượng phụ phẩm, giám định rút nước, mực nước, chụp ảnh… để nhập vào cơ sở dữ liệu với tần suất 2 ngày/lần. Tại cấp tỉnh sẽ thành lập đội MRV do Trung tâm Khuyến nông đảm nhận, có nhiệm vụ nhận thông tin từ MRV trung ương; lập kế hoạch MRV; phân công các nhóm và thành viên triển khai quan trắc và đo đạc, điều chỉnh, giám sát và phát hiện gian dối; xử lý số liệu và tổng hợp kết quả MRV và nhập vào hệ thống. Tại Bộ NN&PTNT cũng sẽ lập ra đội MRV trung ương có nhiệm vụ nhận thông tin từ các địa phương; lập kế hoạch MRV; phân công các nhóm MRV làm việc; giám sát và quản lý chất lượng MRV; thu hồi kết quả MRV; triển khai đo đạc tham chiếu; xử lý số liệu, tính toán, so sánh để đưa ra mức giảm phát thải.
Theo khung kế hoạch triển khai phương pháp MRV này, trong giai đoạn 2024 - 2025, sẽ triển khai các hoạt động xác nhận rút nước, quan trắc mực nước, lấy mẫu phân tích, hiệu chỉnh mô hình, mô phỏng, tương quan ảnh vệ tinh với kết quả đo. Đến giai đoạn 2026 - 2030, sẽ xử lý ảnh vệ tinh (xác nhận cạn/đo CH4), học máy, tính và xác nhận mức giảm phát thải, tiến đến xác nhận tín chỉ các bon.
Phương pháp MRV do Bộ NN&PTNT triển khai lần này sẽ tạo cơ sở chuyển giao trong toàn hệ thống của ngành nông nghiệp từ Trung ương đến địa phương, có sự tiếp nhận lâu dài nhằmtạo ra tính bền vững cho Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao - là chương trình của Chính phủ Việt Nam với nhiều đối tác tham gia. Đề án này đồng nhất 3 quan điểm là chuyển đổi phương thức sản xuất lúa gạo ở ĐBSCL; áp dụng các quy trình canh tác bền vững và đảm bảo nâng cao thu nhập cho bà con nông dân từ 40% trở lên.
Thách thức khi triển khai phương pháp MRV tại ĐBSCL hiện nay là diện tích rời rạc, vì vậy phải gắn hộ sản xuất nhỏ lẻ vào HTX để có cơ chế hỗ trợ. Đặc biệt là kêu gọi sự tham gia của doanh nghiệp để xây dựng vùng nguyên liệu quy mô lớn từ vài trăm đến vài nghìn hecta.
Ngân hàng Thế giới xác định, Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao là dự án trọng điểm ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương và cam kết sẵn sàng trao đổi tín chỉ các bon với Đề án. Bộ NN&PTNT sẽ sớm đưa ra kế hoạch MRV để trao đổi, thống nhất với Quỹ Tài chính các bon chuyển đổi TCAF. Đồng thời xây dựng cơ chế chi trả tín chỉ các bon, thực hiện thí điểm tại 5 địa phương gồm Cần Thơ, Sóc Trăng, Kiên Giang, Đồng Tháp và Trà Vinh.
